ARCHIWA URZĘDÓW CENTRALNYCH KRÓLESTWA POLSKIEGO I RZECZYPOSPOLITEJ OBOJGA NARODÓW
Archiwum koronne krakowskie
Dzieje:
I połowa XIV w. - w skarbcu na Wawelu zaczyna narastać królewskie archiwum dokumentowe. Początkowo miało ono charakter prywatnego archiwum monarchy. Podstawą zasobu tego archiwum było zapewne archiwum książąt krakowskich z okresu rozbicia dzielnicowego
XV w. - opiekę nad archiwum z rąk kanclerza KP przejmuje podskarbi
1475 r. - pierwsza wzmianka o dokumentach w skarbcu królewskim
Koniec XVI w. - przeniesienie dworu królewskiego do Warszawy przez króla Zygmunta III Wazę, opiekę nad skarbcem i archiwum przejmuje kustosz skarbca
1765 r. - na mocy konstytucji sejmowej archiwum przewieziono do Warszawy i połączono z Archiwum Metryki Koronnej.

Zasób:
Zasób narastał do 1676 r.
W sumie zgromadzono ok. 3 tys. dokumentów
Głównie państwowe, również prywatne (króla, członków rodziny królewskiej, urzędników)
Znajdowały się dokumenty obcej proweniencji (księstwa zatorskiego, oświęcimskiego i mazowieckiego, arcybiskupstwa ryskiego)
Wielokrotnie porządkowane według kryterium terytorialno-rzeczowego
1551 r. - pierwszy inwentarz Archiwum sporządził Marcin Kromer sekretarz króla Zygmunta Augusta

1567 r. - drugi inwentarz Archiwum sporządziła komisja w składzie: Stanisław Górski - kanonik krakowski, Szymon Ługowski - pisarz skarbowy, Jan Zamoyski – sekretarz królewski
1613 r. - powstaje kolejny inwentarz Archiwum KK autorstwa braci Stanisława i Macieja Łubieńskich - sekretarze królewscy

Najstarsze dokumenty przechowywane w zasobie AKK pochodziły z archiwum książąt krakowskich i archiwum wawelskiej kapituły katedralnej:
Pocz. XIII w. Mistrza Wincentego Kadłubka Kronika polska. W piśmie Innocentego IV z 26 maja 1252
Ok nieważne

Archiwum Koronne Warszawskie
Dzieje:
Przełom XVI/XVII w. - dwór królewski przenosi się do Warszawy, na zamku królewskim w gestii kanclerza zaczyna narastać archiwum dokumentowe, będące kontynuacją Archiwum Koronnego Krakowskiego
Związek z Metryką Koronną
1656 r. - w okresie “potopu szwedzkiego” Archiwum Koronne Warszawskie (AKW) wywieziono wraz z Metryką Koronną na kilka lat do Sztokholmu
1664 r. - powrót AKW do Warszawy
1764-1765 włączenie AKW do zasobu Archiwum Metryki Koronnej
1794 r. - rosyjski gen. Aleksander Suworow organizuje transport AKW wraz z innymi archiwaliami do Petersburga

Zasób:
Dokumenty i korespondencja dyplomatyczna (ok 3,5 tys. Z czego 70 % to listy)
Zasób nie był pełny, część akt trafiła do prywatnych archiwów urzędników i dygnitarzy królewskich
1765-66 - uporządkowane i spisane AKW przez metrykanta koronnego Ignacego Ludwika Nowickiego
Układ zasobu AKW podobny do układu dokumentów w Archiwum Koronnym Krakowskim. Poszczególne serie dokumentów odpowiadały stosunkom dyplomatycznym Rzeczypospolitej z konkretnymi państwami (np.. Szwedzkie, Rosyjskie, Pruskie), ewentualnie sprawom krajowym (Gdańskie, Kozackie)

Archiwum Metryki Koronnej
Dzieje:
Koniec XIV w. w kancelarii królewskiej powstają pierwsze księgi wpisów (metryka), prowadzone pod kontrolą kanclerza i podkanclerzego. W późniejszym czasie ten zbiór ksiąg zaczęto nazywać Metryką Koronną (MK)
Od 1538 r. księgi prowadzili osobni urzędnicy zwani metrykantami
Do końca XVI w. archiwum ruchome, księgi wożone za dworem królewskim
XVI/XVII w. księgi MK z rejestrów kancelarii królewskiej stają się księgami publicznymi, otwartymi dla wszystkich spraw wieczystych niespornych
Metryka pełniła funkcję urzędu i archiwum
Dzieje (2?)
1656 r. - w okresie potopu szwedzkiego MK wywieziona do Szwecji, zwrócone w 1664 r.
Poł. XVII w. - do Metryki Koronnej dołączono księgi Metryki Litewskiej
1764-1765 – do Metryki włączono zasób AKK i AKW
1789 r. przeniesiono Archiwum Metryki Koronnej z Zamku do Pałacu Krasińskich
1794 r. - Archiwum Metryki wywiezione przez Rosjan do Petersburga. Część dokumentów z Archiwum MK przejął Tadeusz Czacki

Zasób MK tworzyły głównie księgi, w mniejszej liczbie dokumenty:
Kancelaria Koronna (dokumenty)
Księgi Pieczętne (Sigillata) - 1658 – 1761 )44 księgi)
Księgi Poselstw (Libri Legationum) - [1354] 1501 – 1761 (41 ksiąg)
Księgi Sądów: Asesorskiego, Relacyjnego i Sejmowego - [1521] 1591 – 1733 [1795] (23 księgi)
Księgi Sądu Referendarskiego – 1582, 1591 – 1794 (65 ksiąg)
Księgi Spraw Publicznych (Kanclerskie) - 1735 – 1794 (117 ksiąg)
Zasób MK był porządkowany i opisywany :
1672-1674 – inwentarz MK sporządził metrykant Stefan Kazimierz Hankiewicz
Poł. XVII w. - inwentarz sporządził twuj stary dziemkuje za uwage.

Archiwa podskarbińskie: krakowskie i warszawskie

Dzieje:
Do początku XVI w. od strony dokumentacyjnej działalność podskarbich koronnych obsługiwała kancelaria królewska
XVI w. rozwój kancelarii podskarbich wielkich i nadwornych z odrębnym lokalem, personelem i dokumentacją umiejscowionymi na Wawelu
Urzędnikiem nadzorującym pracę kancelarii podskarbińskiej był pisarz skarbu koronnego
Przełom XVI/XVII w. kancelaria podskarbich przenosi się do Warszawy i urzęduje na zamku królewskim. Dokumentacja wytworzona i narosła w archiwum na Wawelu pozostała tam do II poł. XVIII w. W Warszawie zaczyna narastać zasób tzw. Archiwum Podskarbińskiego Warszawskiego